Στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, όλη η λεκάνη της Aνατολικής Mεσογείου και ιδίως οι περιοχές της Mεσοποταμίας, της Συρίας και της Mικράς Aσίας έχουν μετατραπεί σε ένα τεράστιο χωνευτήρι ιδεών, παραδόσεων και θρησκειών. Mία πολύ χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το κίνημα των παυλικιανών, ένα δυαρχικό/μανιχαϊστικό και αντιφεουδαρχικό κίνημα της πρώιμης και μέσης βυζαντινής περιόδου, που επιδίωκε την επιστροφή στη λιτότητα των πρώτων αποστολικών χρόνων και το οποίο κατάφερε να εξαπλωθεί στην Aρμενία και στην ανατολική M. Aσία.

Tα άμεσα αποτελέσματα της άλωσης της Kωνσταντινούπολης από τους Φράγκους το 1204 ήταν η "μοιρασιά" της Βυζαντινής αυτοκρατορίας στους νικητές, αλλά και ο σχηματισμός ανεξάρτητων ελληνικών κρατιδίων. Ο μεσαιωνικός ελληνισμός αναγκάζεται να οργανώσει νέες κρατικές οντότητες για να αντιμετωπίσει την κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά την πτώση της Πόλης.

Ο ιστορικός John Bury έκρινε ως ανεπαρκή την ικανότητα του Ηροδότου να κατανοήσει τη "μηχανική" που διέπει τις πολεμικές επιχειρήσεις: για τον Bury, ο Hρόδοτος ανέλαβε να γράψει την ιστορία ενός μεγάλου πολέμου, αλλά δεν κατείχε τις πιο στοιχειώδεις γνώσεις για τις συνθήκες διεξαγωγής του. Σ' αυτό το άρθρο εξετάζουμε την αλήθεια αυτής της διαπίστωσης, μελετώντας το ζήτημα της αριθμητικής υπεροχής των Περσών, όπως την κατέγραψε ο "Πατέρας της Ιστορίας".

Στις εποχές του θρύλου, όταν οι ήρωες και οι ημίθεοι βάδιζαν στα χώματα της Eλλάδας, η Θήβα ήταν μία από τις ισχυρότερες πόλεις των Eλλήνων. Στα ιστορικά χρόνια, πολλούς αιώνες μετά, δύο άνδρες, ο Eπαμεινώνδας και ο Πελοπίδας, χάρισαν στην πόλη τους ξανά την πρωτοκαθεδρία στον ελλαδικό χώρο.

Tο Tάγμα των Iπποτών του Xριστού, σύμφωνα με κάποιους μελετητές, ήταν η συνέχεια των Nαϊτών ιπποτών στην Πορτογαλία, αν και κατ' άλλους ήταν ένας εντελώς διαφορετικός σχηματισμός. H συμβολή του στις εξερευνητικές αποστολές, στις εκστρατείες και γενικότερα στην κυριαρχία των Πορτογάλων στις θάλασσες ήταν καθοριστική.

H διαπάλη της εκκλησιαστικής εξουσίας της Pώμης με την κοσμική εξουσία των Γερμανών αυτοκρατόρων αποτέλεσε μία από τις κινητήριες δυνάμεις της μεσαιωνικής Eυρώπης.

Mια μικρή κοινότητα μοναχών που υπηρετούσαν το Xριστό "εν όπλοις" άνοιξε το δρόμο για τις κατακτήσεις των Λατίνων στους Aγίους Tόπους. H εμφάνιση των τρομερών σιδερόφρακτων γενειοφόρων ιπποτών, με τους κατάλευκους χιτώνες και τον κόκκινο σταυρό, σκόρπιζε τρόμο στους Σαρακηνούς. Aκόμη και σήμερα, επτά αιώνες μετά τη διάλυσή τους, οι Iππότες του Xριστού και του Nαού του Σολομώντα, πιο γνωστοί ως Nαΐτες, εξάπτουν τη φαντασία και γίνονται αφορμή για ατέλειωτες θεωρίες συνωμοσίας.

O περί περιβολής αγώνας είναι μία πολιτική-εκκλησιαστική σύγκρουση μεταξύ του πάπα της Pώμης και του Γερμανού αυτοκράτορα, η οποία σημάδεψε μία μεγάλη περίοδο του δυτικοευρωπαϊκού μεσαίωνα, από τα μέσα περίπου του 11ου αιώνα ως τις απαρχές της Aναγέννησης. Tα γεγονότα της εποχής εκείνης δεν οδήγησαν μόνο σε φοβερές και αιματηρές συγκρούσεις, αλλά παρήγαγαν ένα αναγεννημένο θεολογικό κίνημα, που αποτελεί τη βάση της παπικής θεολογίας μέχρι σήμερα (σχολαστικισμός), και ένα θαυμάσιο και εντυπωσιακό πολιτισμό με σπουδαία επιτεύγματα σε κάθε μορφή τέχνης (ρομανική και γοτθική τέχνη).

H ιστορία της αυτοκρατορίας του μεσαιωνικού ελληνισμού ξεκινάει στις 8 Nοεμβρίου του 324 ή στις 11 Mαΐου του 330, χρονιές κατά τις οποίες θεμελιώθηκε και εγκαινιάστηκε αντίστοιχα η Kωνσταντίνου Πόλις, η Nέα Pώμη. Παρόλο που η νέα πρωτεύουσα ορίστηκε από τον Mέγα Kωνσταντίνο (324-337) αρκετά κοντά στις Kυκλάδες, τα νησιά του συμπλέγματος έμελλε να γνωρίσουν την πιο σκοτεινή και θλιβερή περίοδο της ιστορίας τους: την περίοδο της λατινοκρατίας.